مقررات و قوانین باربری شهری و برون شهری
با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از بخش تردد جاده‌ای مربوط به بخش باربری و حمل و نقل است، برای بهبود کارایی و همچنین افزایش کیفیت حمل و نقل کالا، قوانین و مقرراتی برای باربری شهری و برون شهری درنظر گرفته شده است. این قوانین، باعث ایجاد چارچوبی مشخص برای فعالیت شرکت‌ها، رانندگان و همچنین ایجاد فضایی مناسب برای فعالیت شده‌اند. اما شاید مهم‌تر از قوانین و مقرراتی که برای باربری شهری و برون شهری درنظر گرفته شده است، آشنایی با این قوانین باشد.
این قوانین در دو بخش قوانین باربری شهری و قوانین باربری برون شهری دسته‌بندی شده است و آشنایی با هر بخش، به افزایش رضایت مشتری، شرکت و… منجر می‌شود. با یادآوری این نکته که باربری یکی از عناصر اصلی در زنجیره تأمین کالاها و خدمات است، ما در این مقاله از وب‌سایت نت‌بار، به‌طور کامل و جامع قوانین و مقررات باربری شهری و برون شهری را بررسی می‌کنیم.
قوانین باربری شهری و برون شهری چیست؟
مقررات حمل و نقل کالا، شامل مجموعه‌ای از قوانین است که به‌منظور نظارت بر فعالیت‌های شرکت‌های حمل و نقل بار تدوین شده‌اند. این قوانین اغلب توسط دولت یا در برخی موارد توسط سازمان‌های مربوط و همچنین اتحادیه‌ها تعیین می‌شوند. مثلاً مقررات بیمه بار و یا ساعات کاری رانندگان، جزء مواردی مهمی است که قانونگذار به خوبی به آنها اشاره کرده است. به‌طور کلی هر دستورالعملی که برای جابجایی بار توسط دولت‌ها و سازمان‌ها تدوین می‌شوند، در زمرۀ قوانین حمل بار شهری و بیرون شهری قرار می‌گیرند.
لزوم رعایت قوانین و مقررات حمل بار چیست؟
همانگونه که گفتیم، قوانین حمل و نقل کالا و خدمات به‌منظور دستیابی به اهداف خاصی تدوین شده‌اند. در اینجا به‌طور خلاصه به چند مورد اشاره می‌کنیم.
- تأمین امنیت کالاها: شاید یکی از مهم‌ترین مواردی که در قوانین حمل بار درون شهری و برون شهری درنظر گرفته می‌شود، تأمین امنیت کالاهاست. کالاهایی که از یک مبدأ مشخص ارسال می‌شوند، باید به‌درستی حمل شوند تا در سلامت کامل به نقطۀ موردنظر برسند.
- رعایت حقوق مشتری: از دیگر مواردی که می‌توان در مورد قوانین باربری و حمل و نقل کالا به آن اشاره کرد، رعایت حقوق مشتری و جلوگیری از مشکلات بعدی است. اینکه شرکت‌های حمل بار، با قوانین حمل و بار و حقوق مشتری آشنایی داشته باشند، باعث می‌شود که در حمل کالا محتاط‌تر باشند تا مسئول خسارت‌های ناشی از آسیب وارده به کالاها نشوند.
- احترام به حقوق دیگران: به‌طور مثال برای تردد در جاده‌های شهری و بین شهری و همچنین جاده‌هایی که بار ترافیکی بالایی دارند، قوانینی برای حمل بار و همچنین میزان مجاز بار تعیین شده است. عدم رعایت قوانین حمل بار در این زمینه، باعث بروز مشکلاتی نظیر ترافیک بیشتر، تأخیر در تحویل کالاها و… می‌شود.
قوانین و مقررات باربری درون شهری
منظور از باربری شهری، حمل و نقل کالاها در یک شهر یا یک منطقه خاص است. باربری شهری، معمولاً تحت نظارت شهرداری‌ها و یا سازمان‌های مربوطه انجام می‌گیرد. شرکت‌هایی که قصد فعالیت در حوزه حمل بار را دارند، باید ابتدا از شهرداری‌ها و سازمان‌های مرتبط، مجوزهای لازم را کسب کنند. در اینجا چند مورد از قوانین باربری درون شهری را با هم بررسی می‌کنیم.
1. محدودیت حجم و وزن بار
از قوانین باربری شهری می‌توان به محدودیت حجم و ابعاد بار اشاره کرد. به‌دلیل تردد زیاد در سطح شهر و برای حفظ جان شهروندان، قوانینی در مورد محدودیت حجم و وزن بار تعیین شده که رعایت آن الزامی است. وسایل نقلیه درون‌شهری تنها مجاز به حمل بار با ابعاد و وزن مشخصی هستند که عدم توجه به این قوانین، می‌تواند برای شرکت‌های باربری جریمه به دنبال داشته باشد.
مقادیر معمول برای ابعاد بار به شرح زیر است:
- طول مجاز بار: حداکثر ۳ متر
- عرض مجاز بار: حداکثر ۲.۵ متر
- ارتفاع مجاز بار: حداکثر ۲.۵ متر (از سطح زمین)
2. داشتن مجوزهای لازم برای حمل کالا
شرکت‌ها و افرادی که قصد فعالیت در زمینه باربری دارند، در ابتدا باید مجوزهای لازم را از سازمان‌های مربوطه کسب کنند. این مجوزها شامل موارد مختلفی مانند پروانه فعالیت می‌باشد.
- عمده ترین مجوزهایی که شرکت‌ها و افرادی که قصد فعالیت در زمینه باربری دارند، به شرح زیر است:
- پروانه فعالیت باربری
- پروانه حمل و نقل
- گواهینامه رانندگی ویژه برای رانندگان باربری
- مجوزهای محیط زیست
- مجوزهای محلی از شهرداری
- مجوز حمل بارهای خاص (مواد خطرناک، بارهای فوق‌العاده بزرگ و حساس)
3. تأمین امنیت کالا
حمل امن بار و جلوگیری از آسیب به کالا، از وظایف اصلی شرکت‌های باربری است. برخی از کالاهایی که جابه‌جا می‌شوند، به‌شدت حساس هستند. مثلاً کالاهای شکستنی یا کالاهایی که امکان دارد زود فاسد شوند. تأمین امنیت کالا وظیفه شرکت باربری است.
4. عدم تردد در ساعت اوج ترافیک
به دلیل ترافیک زیاد در برخی از شهرها، وسایل نقلیه باربری امکان تردد در ساعت اوج ترافیک را ندارند. در بسیاری از روزها که ترافیک به اوج خود می‌رسد، بهتر است وسایل نقلیه حمل بار، در ساعات غیر اوج ترافیک اقدام به حمل کالا کنند.
مهم‌ترین محدودیت‌های ترافیکی وسایل سنگین استان تهران در ساعات زیر است:
- ممنوعیت تردد در ساعات اوج ترافیک:
- صبح‌ها: از ساعت ۶:۰۰ تا ۱۰:۰۰
- عصرها: از ساعت ۱۶:۰۰ تا ۲۱:۰۰
این ساعات اوج تردد مربوط به زمانی است که حجم ترافیک بالاست و ورود وسایل نقلیه سنگین می‌تواند مشکلات ترافیکی بیشتری ایجاد کند.
مقررات و قوانین باربری برون شهری
زمانی که از باربری برون شهری صحبت می‌کنیم، منظور باربری در خارج از محدوده یک شهر یا بین استانی است. برای تأمین امنیت جان رانندگان و حفظ امنیت کالاها و کاهش مشکلات ناشی از حمل کالای برون شهری، قوانینی برای حمل بار برون شهری درنظر گرفته شده است که در اینجا به‌طور خلاصه آنها را مرور می‌کنیم.
1. تردد با سرعت مجاز
از مهم‌ترین قوانین باربری بین شهری یا برون شهری، تردد با سرعت مجاز در جاده‌ها و اتوبان‌هاست. سرعت مجاز تردد برای حمل بار برون‌شهری در ایران بسته به نوع وسیله نقلیه و نوع جاده متفاوت است. به طور کلی، محدودیت‌های سرعت برای وسایل نقلیه باری (کامیون‌ها و وانت‌های باربری) به شرح زیر تعیین شده است:
۱. جاده‌های آزاد و بزرگراه‌ها
- حداکثر سرعت مجاز: ۸۰ کیلومتر در ساعت
توضیح: این جاده‌ها معمولاً دارای خطوط جداکننده، پهنای مناسب و شرایط ایمنی بالاتری هستند که امکان حرکت با سرعت بیشتری را فراهم می‌کنند.
۲. جاده‌های اصلی (جاده‌های دو و چهار خطی)
- حداکثر سرعت مجاز: ۷۰ کیلومتر در ساعت
توضیح: این جاده‌ها کمتر از بزرگراه‌ها استاندارد هستند و ممکن است ترافیک متنوع‌تری داشته باشند، بنابراین سرعت کاهش می‌یابد.
۳. جاده‌های فرعی و جاده‌های شهری خارج از محدوده بزرگراه‌ها
- حداکثر سرعت مجاز: ۶۰ کیلومتر در ساعت
توضیح: این جاده‌ها معمولاً پهنای کمتری دارند و ممکن است با ترافیک محلی و عبور و مرور بیشتر مواجه باشند.
۴. مسیرهای خاص و مناطق محدود
- حداکثر سرعت مجاز: بسته به منطقه و نوع مسیر، ممکن است سرعت‌های متفاوتی اعمال شود. برای مثال، در مناطق کوهستانی یا جاده‌های با شرایط خاص، سرعت ممکن است کاهش یابد.
2. قوانین مربوط به وزن بار
همانگونه که در قوانین مربوط به حمل بار درون‌شهری توضیح دادیم، برای حمل بار برون شهری نیز قوانین در مورد وزن بار و همچنین نوع بار وضع شده است. برای تضمین ایمنی جاده‌ها، کاهش آسیب به زیرساخت‌های جاده‌ای و حفظ ایمنی رانندگان و سایر کاربران جاده، قوانین و مقررات دقیقی در زمینه وزن بارها وضع شده است. در ادامه به بررسی جامع این قوانین پرداخته می‌شود:
۱. حداکثر وزن مجاز وسایل نقلیه باری
- کامیون‌های سه‌محوری: حداکثر وزن مجاز معمولاً بین ۲۰ تا ۲۵ تن است.
- کامیون‌های چهارمحوری: حداکثر وزن مجاز معمولاً بین ۲۵ تا ۳۰ تن است.
- وانت‌های باری: حداکثر وزن مجاز معمولاً بین ۷ تا ۱۰ تن است.
۲. وزن مجاز هر محور
برای جلوگیری از آسیب به جاده‌ها و پل‌ها، هر محور وسیله نقلیه باری محدودیت وزنی دارد:
- محور جلو: حداکثر وزن مجاز حدود ۱۰ تا ۱۲ تن است.
- محور عقب: حداکثر وزن مجاز حدود ۱۵ تا ۱۸ تن است.
- محورهای اضافی: در کامیون‌های چندمحوری، هر محور اضافی معمولاً مجاز به حمل ۱۰ تن بار است.
۳. وزن کل مجاز وسیله نقلیه
وزن کل مجاز شامل وزن خود وسیله نقلیه و بار حمل شده است:
- کامیون‌های سنگین: حداکثر وزن کل مجاز معمولاً بین ۲۵ تا ۳۵ تن بسته به نوع و تعداد محورها.
- وانت‌های باری: حداکثر وزن کل مجاز معمولاً بین ۱۰ تا ۱۵ تن است.
۴. توزیع وزن بار
توزیع صحیح وزن بار بر روی محورها بسیار حیاتی است:
- توزیع متوازن: بار باید به گونه‌ای بارگیری شود که وزن به‌طور متوازن بر روی تمامی محورها تقسیم شود.
- محدودیت تمرکز وزن: از تمرکز بیش از حد وزن در یک بخش خاص وسیله نقلیه جلوگیری شود تا از لغزش و افت تعادل جلوگیری گردد.
۵. وزن محمل (Gross Vehicle Weight)
وزن محمل به مجموع وزن خود وسیله نقلیه و بار حمل شده اشاره دارد:
- تعیین وزن محمل: قبل از شروع به حمل بار، باید وزن محمل وسیله نقلیه توسط ترازوی دقیق اندازه‌گیری شود تا از عدم تجاوز از حد مجاز اطمینان حاصل گردد.
۶. محدودیت‌های ویژه برای بارهای خاص
برخی بارها به دلیل نوع خاص خود نیاز به رعایت محدودیت‌های وزنی بیشتری دارند:
- بارهای حساس: مانند کالاهای داغ یا سرما‌دار که نیاز به تجهیزات ویژه دارند و ممکن است محدودیت وزنی داشته باشند.
- مواد خطرناک: ممکن است محدودیت‌های وزنی سخت‌گیرانه‌تری داشته باشند و نیاز به مجوزهای ویژه باشند.
- بارهای فوق‌العاده بزرگ: نیاز به پروانه‌های ویژه و هماهنگی‌های بیشتری برای عبور از مسیرهای خاص دارند.
3. دارا بودن کارت هوشمند توسط راننده
رانندگان وسایل نقلیه باربری برون‌شهری، موظف به دریافت کارت هوشمند هستند. این کارت‌ها، مشخصات کامل رانندگان را نشان می‌دهد. به دلیل هوشمند بودن این کارت‌ها، امکان ثبت وقایع و گزارش‌ها وجود دارد. به‌طور کلی رانندگان باید کارت هوشمند خود و همچنین خودرو را به همراه داشته باشند.
4. داشتن بیمه‌نامه بار
برای جلوگیری از تضییع حقوق صاحبان بار و همچنین ضمانت سالم رسیدن کالا، بیمه نامه بار برای حمل کالاهای بین شهری ضروری است. بیمه‌نامه بار، تضمین می‌کند که در صورت وقوع مشکل برای بار، خسارات مالی پوشش داده می‌شود.
5. اخذ مجوز برای حمل بارهای خاص
در مورد نوع بار نیز قوانین سخت‌گیرانه‌ای وضع شده است. برخی از بارها هستند که برای حمل آنها، نیاز به مجوزهای بیشتری است. مثلاً حمل کالاهای مربوط به مواد شیمیایی یا مواد قابل اشتعال، به دلیل خطراتی که امکان دارد ایجاد کنند، باید با مجوزهای خاصی حمل شوند.
6. معاینه فنی وسایل نقلیه باربری
وسایل نقلیه باری، در کنار دیگر وسایل نقلیه، باید معاینه فنی دریافت کنند. اما اهمیت این مورد برای وسایل نقلیه باری دوچندان است. معاینات فنی باید به‌صورت منظم و طی دوره‌های چندماهه انجام شوند. این معاینات به‌طور معمول در مورد سیستم ترمز خودرو، سلامت موتور و… می‌باشد.
نتیجه‌گیری در مورد قوانین باربری شهری و بین شهری
رعایت قوانین حمل کالا در شهر و همچنین خارج از شهر، علاوه بر حفظ حقوق صاحبان بار، باعث افزایش ایمنی رانندگان و دیگر شهروندان نیز می‌شود. شرکت‌های باربری موظفند با آگاهی از قوانین باربری شهری و بین شهری، عوامل اجرایی خود را نسبت به این قوانین آگاه کنند. با توجه با این نکته که باربری، نقش مهمی در اقتصاد کشور ایجاد می‌کند، لازم است که شرکت‌های حمل بار، در چارچوب قوانین مربوط به حمل بار فعالیت کنند.
در کنار این موارد، یکی از مهم‌ترین نکات، احترام به حقوق صاحبان کالاست. فرستنده یا گیرنده کالا باید این اطمینان را داشته باشند که کالاها، در نهایت صحت و سلامتی حمل می‌شوند که این مورد با رعایت قوانین باربری توسط شرکت‌ها قابل انجام است.
